HONDSDOLHEID
Hondsdolheid, ook bekend als rabies, is een ernstige virusinfectie die het zenuwstelsel aantast. Het wordt veroorzaakt door het rabiesvirus en verspreidt zich via het speeksel van besmette dieren, meestal door een beet, krab of lik op een open wond.
Zonder tijdige behandeling leidt hondsdolheid vrijwel altijd tot de dood.
Bij een hondsdolheid-besmetting wordt het rabiesvirus meestal overgedragen door het speeksel van besmette dieren via een beet, krab of lik op een open wond. De meest voorkomende dieren die het rabiesvirus overdragen zijn:
- Honden – Wereldwijd zijn besmette honden verantwoordelijk voor het merendeel van de menselijke gevallen van hondsdolheid.
- Vleermuizen – Vooral in Noord- en Zuid-Amerika en Europa kunnen vleermuizen een bron van infectie zijn.
- Vossen – In Europa en sommige andere regio’s dragen vossen vaak het rabiesvirus.
- Wasberen – In Noord-Amerika zijn wasberen een veelvoorkomende bron van het virus.
- Stinkdieren – Vooral in de VS komen stinkdieren met rabiës regelmatig voor.
- Katten – In gebieden waar honden worden gevaccineerd, kunnen wilde of ongecontroleerde katten het virus soms overbrengen.
De symptomen van een rabiës-infectie bij mensen ontwikkelen zich meestal in fasen en kunnen variëren afhankelijk van het stadium van de ziekte. De incubatietijd (de periode tussen blootstelling en de eerste symptomen) duurt meestal 1 tot 3 maanden, maar kan korter of langer zijn.
Vroege symptomen van hondsdolheid (prodromale fase):
- Koorts
- Hoofdpijn
- Vermoeidheid en algemene malaise
- Tintelingen, jeuk of pijn rond de bijtwond (vaak het eerste teken dat het virus het zenuwstelsel aantast)
Latere symptomen (neurologische fase):
Naarmate het rabiesvirus het centrale zenuwstelsel bereikt, verergeren de symptomen en kunnen deze levensbedreigend worden:
- Angst en agitatieKrampen of verlamming
- Spierkrampen in de keel en moeite met slikken, wat leidt tot hydrofobie (angst voor water)
- Verwarring en hallucinaties
- Overmatige speekselvloed
- Ademhalingsproblemen
- Verlamming die zich geleidelijk uitbreidt
- Coma en uiteindelijk overlijden zonder behandeling
Belang van snelle behandeling:
Bij het optreden van symptomen is hondsdolheid vrijwel altijd dodelijk. Daarom is snelle medische hulp na mogelijke blootstelling cruciaal, inclusief een post-expositie profylaxe (PEP) met rabiës-vaccinatie. Dit kan de verspreiding van het virus stoppen vóórdat symptomen optreden.
De behandeling van hondsdolheid (rabies) hangt af van het stadium van de ziekte. Zodra een persoon symptomen ontwikkelt, is de ziekte vrijwel altijd dodelijk. Daarom ligt de focus op preventieve behandeling na blootstelling aan het rabiesvirus.
Post-expositie profylaxe (PEP)
Bij mogelijke blootstelling, zoals een beet, krab of lik van een besmet dier, wordt post-expositie profylaxe toegepast.
Dit is zeer effectief als het direct na blootstelling wordt gestart en bestaat uit:
- Grondige wondreiniging:
- De wond moet direct worden schoongespoeld met water en zeep gedurende minstens 15 minuten. Antiseptische middelen zoals alcohol of jodiumoplossingen worden aanbevolen om het virus te doden.
- Rabiës immunoglobuline (RIG):
- Dit is een antistofinjectie die lokaal rond de wond wordt toegediend. Het neutraliseert het virus totdat het vaccin effect begint te krijgen.
- Rabiës-vaccinatie:
- Een reeks van 4 tot 5 injecties over een periode van 14 dagen. Dit stimuleert het immuunsysteem om het virus te bestrijden voordat het het centrale zenuwstelsel bereikt.
Behandeling bij symptomen van hondsdolheid
Als de symptomen van een rabiës-infectie eenmaal optreden, zijn er geen effectieve behandelingen.
Ondersteunende zorg kan worden gegeven, zoals:
- Pijnstilling en sedatie om angst en krampen te verminderen.
- Intensive care met ademhalingsondersteuning.
Preventie van hondsdolheid omvat vaccinatie van huisdieren, vermijden van contact met wilde dieren, en het melden van dieren die zich vreemd gedragen, omdat ze een risico op hondsdolheid-symptomen kunnen vormen.
- Vaccinatie van huisdieren en wilde dieren.
- Rabiës-vaccinatie voor risicogroepen, zoals dierenartsen of reizigers naar gebieden waar rabiës-besmetting voorkomt.
- Vermijden van contact met wilde of verdwaalde dieren.
Snelle medische actie na mogelijke blootstelling is essentieel om het virus tegen te houden voordat symptomen optreden.
Hondsdolheid (rabies) komt wereldwijd voor, maar de ernst van het risico varieert sterk afhankelijk van het land en de regio. In veel landen wordt er een waarschuwing voor rabiës afgegeven, vooral voor gebieden waar het virus vaker voorkomt en waar onvoldoende vaccinatieprogramma’s voor dieren bestaan.
Hieronder een overzicht van landen en regio’s waar rabiës een verhoogd risico vormt:
Hoogrisico landen voor rabiës
Deze landen hebben een hoog aantal gevallen van rabiës-infectie bij zowel mensen als dieren, vaak door onvoldoende vaccinatieprogramma’s:
- Afrika:
- Azië:
- India
- Nepal
- Bangladesh
- Pakistan
- Filipijnen
- China
- Latijns-Amerika:
- Mexico
- Guatemala
- Honduras
- Dominicaanse Republiek
- Colombia
- Oceanië:
- Papoea-Nieuw-Guinea
- Solomoneilanden
Landen met gecontroleerd risico of lagere prevalentie
In veel ontwikkelde landen komt hondsdolheid minder vaak voor door uitgebreide vaccinatie van huisdieren, maar een risico bestaat nog steeds, vooral in gebieden met wilde dieren:
- Verenigde Staten (vooral vleermuizen en wilde dieren zoals wasberen en vossen)
- Canada (vooral vleermuizen)
- Europa (zelfs in landen met lage prevalentie kunnen sommige landen zoals Spanje en Griekenland bepaalde risico’s vertonen, met name bij wilde dieren)
- Australië (geen rabiës in de landdierenpopulatie, maar waakzaamheid is geboden voor vleermuizen)
Reizigersadvies
- Bij reizen naar landen met een verhoogd risico op hondsdolheid wordt het vaak aanbevolen om:
- Rabiës-vaccinatie te overwegen, vooral voor mensen die langdurig in risicogebieden verblijven of die werken met dieren.
- Contact met dieren te vermijden, vooral wilde dieren zoals honden, vleermuizen en apen.
- Vaccinatie van huisdieren en onmiddellijke medische hulp te zoeken bij een mogelijke blootstelling.
Landen met een waarschuwing voor hondsdolheid geven vaak gedetailleerde informatie en vaccinatie-aanbevelingen voor reizigers via gezondheidsinstanties zoals de WHO, CDC, en lokale gezondheidsdiensten.
Er zijn verschillende instanties die waarschuwen voor hondsdolheid en informatie verstrekken over de risico’s van rabies-infecties en hoe je besmetting kunt voorkomen.
Enkele belangrijke organisaties zijn:
- Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)
- De WHO biedt uitgebreide richtlijnen over de preventie van rabies, waaronder de noodzaak van vaccinatieprogramma’s en snelle medische hulp na blootstelling.
- Centrum voor Ziektecontrole en Preventie (CDC)
- De CDC informeert reizigers over gebieden met een hoog risico op hondsdolheid-besmetting en benadrukt het belang van een rabiës-vaccinatie voor risicogroepen.
- RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu)
- In Nederland geeft het RIVM advies over hoe te handelen bij een mogelijke blootstelling aan hondsdolheid en waar vaccinaties beschikbaar zijn.
- Dierenbescherming en lokale dierenartsen
- Deze instanties waarschuwen voor besmetting door dieren met rabiës, en adviseren over vaccinatie van huisdieren en het vermijden van contact met wilde dieren.
- Reisorganisaties en GGD’s
- Bij reizen naar risicogebieden wordt vaak aangeraden een hondsdolheid-vaccinatie te halen, en de GGD verstrekt hierover gerichte informatie.
Deze instanties benadrukken het belang van preventie, zoals het vaccineren van huisdieren, voorlichting over symptomen van hondsdolheid en tijdige medische hulp bij een mogelijke blootstelling.